میراث شوم بنی صدر

مطابق اصل ۱۲۲ قانون اساسی، رئیس جمهور در حدود اختیارات‏ و وظایفی که‏ به‏ موجب‏ قانون‏ اساسی و یا قوانین‏ عادی به‏ عهده‏ دارد در برابر ملت‏ و رهبر و مجلس‏ شورای اسلامی مسئول‏ است‏. فلذا رئیس جمهور طبق اصول مختلف قانون اساسی  در برابر حقوق ملت نظیر لزوم تهیه آموزش‌و‌پرورش رایگان، ایجاد امکانات عادلانه، ایجاد مسکن برای هر خانوار ایرانی، ایجاد بیمه عمومی و تامین اجتماعی، خودکفایی کشور و… مقابل ملت مسوول است، وی در مقابل مجلس به جهت لزوم اجرای قانون مسوول بوده و مقابل رهبری به موجب لزوم اجرای سیاست های کلی نظام مسوول است. فلذا رئیس جمهور وظیفه دارد خط مشی و برنامه خود را مطابق با حقوق ملت، سیاست‌های کلی نظام و قوانین مصوب مجلس تعیین کند. اینکه رئیس‌جمهور تصور کند به جهت اینکه رای از ملت گرفته پس هر برنامه‌ای که در ذهن دارد مورد تایید ملت و قانون اساسی است؛ تصوری غلط و نابجاست.

 

شاید بتوان گفت اولین تخم لق سیاسی را در این زمینه بنی صدر گذاشت زمانیکه از رای مردم به خود سوء استفاده کرد و اسفند ۵۹ در دانشگاه تهران گفت :” شما مردم بدانید اینهایی که رخنه در نهادها کرده‌اند و شب و روز در این نهادها، ضدرئیس جمهوری تبلیغ می‌کنند، اینان دشمنان انقلابند. دشمنان اسلامند.” حمله همه جانبه بنی صدر به مجلس، حزب جمهوری اسلامی، شهید رجایی نخست وزیر وقت ، شهید بهشتی، شهید باهنر و … همه بر مبنای سوءاستفاده بنی‌صدر از رای مردم به خودش بود. در دهه های بعدی انقلاب هم این رویه غلط به شکل دیگر ادامه یافت و برخی هم باز خواستند که جایگاه رئیس جمهور را از “مسوول قوه مجریه” به “تئورسین سیاستهای نظام” برسانند و وی در امور دیگر قوا و نهادها خارج از مسوولیت قانونی خود دخالت کند.

 

امری که در تبلیغات پیش از انتخابات۹۶ مشهود بود و رهبر معظم در ۲۷ اردیبهشت ۹۶، در بیاناتی فرمودند :” من معتقد به برنده و بازنده در انتخابات نیستم زیرا هر کس رأی بیاورد، برنده‌ی اصلی انتخابات، نظام جمهوری اسلامی و ملت ایران هستند.” اما این سخنان مورد توجه قرار نگرفت و روحانی در کنفرانس بعد از انتخابات گفت :”نه مردم به فریبکاران بهترین بخش این انتخابات بود.” و رای مردم به خودش را نه به یارانه و نه به وعده های سایر نامزدها تفسیر کرد. رهبری معظم مجددا و صریح‌تر در ۲۲ خرداد ۹۶ با تذکر این مساله فرمودند: “ما از لابه‌لای این کار مشترک، حرفها و ملاحظات درنیاوریم جوری که اصل این حرکت مشترک را خرابش کنیم، ضایعش کنیم؛ این کار مشترک، خیلی مهم بود. [امّا] اینکه ما بیاییم ملّت ایران را تقسیم کنیم بگوییم «بعضی‌ها به این موضوع آره گفتند یا [خیر]»؛ نه، مردم فقط آمدند اشخاص را معین کردند. چرا تقسیم میکنیم افراد را؟ مراقب باشیم این تقسیم‌‌‌کردن‌ها، این بگومگوها، از دل یک کار بزرگ و مشترک ملّت ایران بیرون نیاید … سال ۵۹، رئیس جمهور وقت[بنی صدر]جامعه را دوقطبی، و مردم را به دو دسته مخالف و موافق تقسیم کرد که نباید این تجربه تکرار شود.”

 

تاکید حضرت آقا بر اینکه مردم صرفا آمدند اشخاص را مشخص کنند بنوعی اشاره به همان اصل ۱۲۲ قانون اساسی است که وظیفه رییس جمهور مقابل حقوق ملت، سیاستهای کلی نظام و قوانین مشخص شده و مردم شخصی را انتخاب میکنند که معتمد و وکیل آنها در حیطه اجراییات کشور باشد‌. اما این سخنان مهم رهبری بجای عبرت شدن برای روحانی، واکنش سخت و تند وی را برانگیخت، واکنشی که در ضیافت افطار با اساتید، مراسم تنفیذ،‌ تحلیف و رای اعتماد به وزرا ادامه یافت و شاید کمتر موضوعی را بتوان یافت که اینقدر مورد تاکید رییس جمهور در سخنرانی های مهمش باشد،‌ موضوعی که توسط انقلابی ها مورد غفلت واقع شد و در تبیین سخنان رهبری و واکنشهای بیجای روحانی کوتاهی شد. برای مثال روحانی در مراسم تحلیف گفت: “مردم بار دیگر با ما به روشنی سخن گفتند و نظرات خود را با صراحت اعلام کردند … و با زبان رأی خود گفتند چه میخواهند و چه نمیخواهند و با رأی اعتماد مجدد و معنادار خود، رویکرد و راه را انتخاب کردند”؛ وی در روز رای اعتماد به وزرا هم گفت :” انتخابات ۹۶ فرصتی را فراهم کرد که مردم در میان دیدگاه‌ها و رویکردها ، آگاهانه به داوری بنشینند و به گفتمان، اهداف و برنامه‌ های رییس‌جمهور منتخب خویش، رأی دهند” این سخنان و تاکید اشتباه بر اینکه رای مردم به شخص رییس جمهور، رای به اهداف و برنامه و گفتمان رییس جمهور هم هست همان نادیده گرفتن وظایف رئیس دولت مقابل ملت، مجلس و رهبری و شروع دخالت در امور قوای دیگر و نهادهای خارج از دولت است، امری که ناشی از برداشت غلط و خلاف قانون از رای مردم بوده و رییس جمهور را بجای خادم و پاسخگو در برابر مسوولیتش بدل به سخنران ضد نهادها وقوای دیگر بدل میکند‌.

 

امید نیکو، دبیر سابق انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه علوم پزشکی شیراز