گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو- سارا عاقلی، نیلوفر هوشمند؛ روز میلاد حضرت معصومه (س) در تقویم ما به نام «روز دختر» نامگذاری شده. روزی برای تکریم جایگاه دختران و شنیدن صدای مطالبات و خواسته‌های آن‌ها. خواسته‌هایی که برآورده‌ساختن‌شان، نه از مسیر فمنیسمِ مورد علاقه‌ی غرب‌گرایان می‌گذرد و نه از راه تحجرِ محبوبِ واپس‌گرایان. دختران مذهبی، متعهد و انقلابی امروز ایران، به دنبال مسیر سومی برای تحقق آرزوهایشان هستند. مسیری منطبق بر آموزه‌های دینی و در عین حال، سازگار با مقتضیات زمانه.
روز دختر، بهانه خوبی بود با به سراغ دبیران واحد خواهران چهار اتحادیه تشکل‌های دانشجویی برویم و از آن‌ها بخواهیم تا در یک میزگرد، هم از تجربیات خود در جنبش دانشجویی بگویند و هم کارنامه عملکرد تشکل‌شان در حوزه زنان را تشریح کنند. خانمها زورمند( اتحادیه انجمن‌های اسلامی دفتر تحکیم وحدت)، طباطبایی( اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل)، نصیری( اتحادیه جامعه اسلامی دانشجویان) و صادقی( جنبش عدالتخواه دانشجویی) دعوت ما را برای این میزگرد پذیرفتند. مشروح این نشست در ادامه تقدیم می‌شود.
ورودتان به فضای جنبش دانشجویی با چه تجربه خاصی همراه بود؟ و با انگاره‌های «مردواره» چه برخوردی داشتید و این انگاره‌ها چه تاثیری بر عملکرد شما در تشکل‌هایتان داشتند؟
نصیری: نگاه اطرافیان به یک دانشجوی تشکیلاتی با یک دانشجوی غیر تشکیلاتی متفاوت است؛ حتی بعضا تشکیلاتی بودن باعث می‌شود که مقبولیت او بیشتر شود و اطرافیان مدیریت یک جمع را راحت‌تر به یک فرد تشکیلاتی می‌سپارند در عین حال انتظارات هم از او بالا میرود. تلاش من این بوده که همکاران تشکیلاتیم را فارغ از جنسیت ببینم؛ اما گاهی اوقات فضای سخت تشکیلات دختران را به این سمت سوق می‌دهد که برای مقبولیت و پیش برد کارهایشان مردواره رفتار کنند که این خود یک رفتار جنسیت زده است.
صادقی: من به شخصه واکنش خاصی نسبت به حضورم در تشکیلات دریافت نکردم، چون نگاهم به حضور در تشکیلات طبق تفکر اسلام ناب را یک تکلیف اجتماعی می‌دانستم، تکلیفی که به عهده همه است فارغ از اینکه زن هستند یا مرد؛ نه اینکه یک ضرورت پیش بیاید و یک خانم قدم در فضایی مردانه بگذارد.
طباطبایی: بعد از ورودم به تشکلات با یک قانون نانوشته روبرو شدم که توقع می‌رفت خانمها خیلی عمیق به کار‌ها ورود نکنند این تفکر هم فقط از طرف آقایان القا نمی‌شد بلکه برخی خانمها خواهان این بودند که در حاشیه قرار گیرند و در چنین فضایی که یک خانم می‌خواست پیشرو باشد ابتدا توسط خواهران تشکیلاتی پس زده می‌شد و سپس به سد برادران تشکیلاتی برای فعالیت زنان بر می‌خورد.
زورمند: زمان ورودم به دانشگاه با تشکیلاتی تحت عنوان انجمن اسلامی آشنا شدم؛ تشکیلاتی که در عین رعایت چارچوب‌های اسلامی با قالب‌های تشکیلاتی (تشکیلات خواهران و برادران) به همه دانشجویان فارغ از جنسیت زمینه ظهور و فعالیت در بخش‌های مختلف را می‌داد. بعد از ورودم به اتحادیه این نگاه را در سایر انجمن‌های اسلامی عضو اتحادیه یافتم؛ نگاهی تحت عنوان جوان مومن انقلابی فارغ از خانم یا آقا بودن. در فضایی که نگاه تکلیف محور وجود داشته باشد دیگر نباید منتظر واکنش خاصی از طرف برادران یک تشکیلات نسبت به فعالیت‌های بانوان باشیم.فلسفه وجودی دفتر خواهران در تشکل‌ها چیست؟ چرا همه اتحادیه‌های دانشجویی واحد دفتری تحت عنوان خواهران دارند؟ صرفا دلایل تشکیلاتی دارد تا بدنه خواهران را از برادران منفک کند یا بلوغ محتوایی برای ورود به حوزه زنان چنین ابزار تشکیلاتی را می‌طلبد؟ خود شما برای ورود به موضوع زنان از چه ابزار‌های کوتاه مدت و بلند مدتی استفاده می‌کنید؟
زورمند: بیشتر از ۶۰ درصد دانشجویان امروز را دختران تشکیل می‌دهند؛ این نشان دهنده یک ظرفیت بالا در بدنه دختر خانم هاست. نگاه ما هم به دانشگاه به تعبیر رهبر انقلاب کارخانه انسان سازی است یعنی محیطی که علاوه بر رشد علمی؛ رشد فکری و اجتماعی هم باید در آن اتفاق بیافتد؛ حالا در چنین دانشگاهی بیش از نیمی از دانشجویان خانمها هستند بنابراین در تشکیلات اسلامی باید قسمتی ویژه رشد خواهران وجود داشته باشد؛ از طرفی این خواست اسلام است که ما جامعه‌ای بصیر داشته باشیم جامعه هم در برگیرنده زنان و مردان است بنابراین ما نیاز به زنان و مردان بصیر داریم و این بصیرت در بستری خاص مانند تشکیلات رشد می‌کند.
نشست “کوثرانه” نیز در قالب یک اردوی تشکیلاتی چند روزه به مناسبت روز زن برای بانوان فعال دفاتر اتحادیه با شعار “بانوی مسلمان انقلابی؛ پرچمدار حیا، عزت، بصیرت” برگزار شد و در سه سطح مهارتی، ایئولوژیک و تشکیلاتی محتوا تولید و عرضه کرد؛ تلاش در این نشست ارائه الگو از زن انقلابی بود درست بعد از این نشست بود که موج اردو‌های ویژه خواهران در سطح دفاتر کلید خورد.در این بین گعده‌های مطالعاتی هم وجود داشته که گاهی بازتاب آن را در نشریه تشکیلاتی “ریحانه” شاهد هستیم.صادقی: یکی از دلایل وجود تشکیلات خواهران و برادران در اتحادیه‌ها به موضوعات تشکیلاتی و حفظ چارچوب‌ها بر می‌گردد، اما با این حال حضور، فعالیت و مسیر دختران در یک تشکل منفک از پسران نیست و به لحاظ محتوایی در قالب دوره‌های آموزشی برای افراد تشکل تدارک دیده می‌شود سعی می‌کنیم سرفصل‌های حوزه زنان و نیاز‌های دختران در تشکیلات را آموزش دهیم هم در بعد تشکیلاتی و هم در بعد محتوایی.
امسال جنبش عدالتخواه دانشجویی در قالب جلساتی مانند “سیاست گذاری‌های حوزه خانواده” و “بررسی دیدگاه امام (ره) و رهبری درباره زنان و خانواده” خواهران فعال را گرد هم جمع کرد. در نشست‌های سالانه هم جزواتی با این مباحث ارائه می‌کنیم. زمانی هم پیش می‌آید که یکی از مسائل حوزه زنان به عنوان موضوعات در دست بررسی جنبش قرار می‌گیرد مانند بیمه زنان خانه دار که چند سال قبل پیگیری شد.نصیری: علت وجود هر تشکیلاتی باید هم مسائل تشکیلاتی باشد و هم مسائل محتوایی؛ تشکیلات خواهران هم از این قاعده مستثنا نیست. مجموعه و تشکیلاتی که ادعای اسلامی بودن دارد نمی‌تواند گرفتار اختلاط باشد بنابراین باید در آن چارچوبی وجود داشته باشد تا حدود رعایت شود البته اصل پیش برد کار‌ها بر اساس قاعده جمعی است.
طباطبایی: نامگذاری یک روز به نام روز دختر یک بستر برای بها دادن به دختران و پرداختن به مسائلشان است پس یک فرصت برای گوشزد کردن جایگاه ویژه بانوان در جامعه است. ازدواج فقط برای خانمها نیست که یک منبع هویت بخش به شمار می‌آید بلکه آقایان نیز با ازدواج وارد برهه جدیدی از زندگی می‌شوند؛ هویتی که ازدواج برای انسان‌ها می‌سازد نفی هویت قبلی آن‌ها نیست بلکه ادامه و تکمیل سیر زندگی اوست و یک مرحله از زندگانی اوست و در این باره تفاوتی بین زن و مرد نیست.نگاهی که بعد از ازدواج زنان با هویت همسرانشان شناخته بشوند در جامعه ما وجود ندارد یا در حال برچیده شدن است؛ در حال حاضر زنان و دختران جامعه ما چالش‌های جدی تری دارند که تمرکزمان را باید معطوف به آن کنیم.نصیری: میلاد حضرت معصومه (س) چند سالی است که به عنوان روز دختر نامگذاری شده و از طرف جریان‌های فمینیستی هم مورد هجوم قرار می‌گیرد؛ در حالی که این نشان از برداشت اشتباه از روز دختر و روز زن دارد.
در روایات داریم که در امام کاظم (ع) افرادی برای سوال به ایشان مراجعه کردند و ایشان به دخترشان حضرت معصومه (س) ارجاع دادند و زمانی که پاسخ فرزندشان را شنیدند فرمودند: «فدا‌ها ابوها» و معتقدیم که این فرمایش امام (ع) نشان از نبوغ و شایستگی حضرت دارد و فراتر از رابطه پدر و فرزندی است. بنابراین چنین شخصیتی می‌توانند الگویی برای دختران جامعه ما در ایفای نقش دختری در خانواده و جامعه باشند و شخصیت حضرت زهرا (س) الگویی در ایفای نقش مادری و همسری برای بانوان مسلمان هستند.
زورمند: میلاد حضرت زهرا (س) و صرفا روز زن نیست بلکه روز میلاد رحمت است و متعلق به همه بانوان در همه سنین است و مجزا کردن روز زن از روز دختر قابل قبول نیست. هم حضرت زهرا (س) و هم حضرت معصومه (س) هر دو از بزرگان دین ما و بانوان اثرگذاری بودند که با حضور خود جامعه معاصر خویش و حتی بعد از آن را متحول کردند؛ در چنین روزی ما نگاهمان به کرامت انسانی حضرت هست نه صرفا تجرد یا تاهل ایشان. در روز میلاد حضرت معصومه (س) بجای پرداختن به تجرد، از جایگاه و الگو بودن ایشان سخن بگوییم؛ الگویی برای همه انسان‌ها هم زنان و هم مردان.
صادقی: اشتباه اینجاست که از میلاد حضرت معصومه (س) که به عنوان روز دختر نامگذاری شده، فقط به تجرد ایشان توجه کنیم، چون بی انصافی و تقلیل دادن مقام ایشان است. اما این روز می‌تواند فرصتی باشد که به مشکلات و مسائل دختران بپردازیم. نگاه صحیح به روز دختر می‌تواند در تکریم دختران و اهمیت تربیت ایشان و هویت بخشی به کودکان‌مان باشد. ما در هویت بخشی به دختران ضعیف عمل کردیم. حتی در مسئله حجاب و فلسفه آن عملکرد مناسبی نداشتیم. به جای برجسته کردن مسئله تجرد در روز دختر، به بررسی شخصیتی و تربیتی و سیره حضرت معصومه (س) باید پرداخت.
