هر ساله با نزدیک شدن به روز ۱۶ آذر که موسوم به روز دانشجو میباشد، روحی تازه در کالبد جنبش دانشجویی دمیده میشود و ضعیفترین و بیحال ترین تشکلهای دانشجویی هم سعی میکنند این یک روز را از دست ندهند و حتماً برنامهای داشته باشند.
روز دانشجو از چند جنبه مورد توجه دانشجویان است. این روز تقریباً تنها روزی است که دانشجویان به واقع احساس دانشجو بودن پیدا میکنند. ماهیت مطالبهگرانهی روز دانشجو جوش و خروشی راه میاندازد که جوان را به تکاپو میاندازد. ۱۶ آذر برای دانشجویان سمبل مطالبهگری و حساس بودن به اتفاقات جهان خارج از خود است. روزی که تمام رسانهها چشم و گوش میشوند برای شنیدن و دیدن دانشگاه و نظرات دانشجویان، روزی که شاخکهای مسئولین دانشگاه را در قبال خواستههای دانشجویان دانشگاه تیزتر میکند و روزی که زبان برنده و قاطع دانشجو میبُرد و میدوزد و میپرسد و میخواهد.
از طرفی اگر نگاهی به فلسفهی روز دانشجو و تاریخچهی آن بیندازیم، بیش از همه چیز نشانههای آرمانخواهی و استکبارستیزی را میبینیم. ۱۶ آذر ۱۳۳۲ یادآور فوران خون دانشجویان قدرتمند در برابر بدسگالی و ظلمت استکبار و دستنشاندگان آن است. لذا آنچه به روز دانشجو اصالت و روح میبخشد، همین آرمانخواهی و استکبارستیزی است. یعنی از نظر نگارنده، این روز برای دانشگاهیان الزاماتی ایجاد میکند که میتوان آنها را در پایبندی به آرمانهای اصیل، نگاه نوگرایانه و انقلابی و تعهد نسبت به انقلاب اسلامی خلاصه کرد.
جنبش دانشجویی اصیل باید نسبت به آرمانها وفادار و معتقد باشد. آرمانهای اصلی را به طور عام میتوان به «آزادی»، «عدالت»، «امنیت»، «کارآمدی اقتصادی» و «استقلال» تعبیر کرد. پایبندی به هر کدام از این آرمانها چهارچوب و اسلوب صحیح خود را دارند و باید مورد توجه قرار گیرند که البته در این مقال نمیگنجد.
نگاه نوگرایانه و انقلابی نیز لازم است چرا که موجب میشود جنبش دانشجویی در اثر گذر زمان و تغییرات مقتضی آن، فرسوده و ناکارآمد نشود. یکی از مشکلاتی که جامعهی دانشگاهی به طور عام و تشکلهای دانشجویی به طور خاص درگیر آن هستند، گره خوردن به ساختارها و سازوکارهای قدیمی است. سالها از تشکیل دانشگاهها و تشکلهای دانشجویی میگذرد اما همچنان روندها و سیاستهای گذشته ادامه دارد. با توجه به تغییر شرایط جامعه، لازم است که دانشگاه گها هم در روند سیاستها و رویکردهای خود در کنش با جامعه “نوگرایی” کنند. مانند آنچه در انقلاب اسلامی برای ساختار حکومتی ما به دست امام(ره) و با گفتمان ایشان اتفاق افتاد، باید در دانشگاهها پیادهسازی شود. به یاد بیاوریم که امام خمینی(ره) فرمود:«اگر دانشگاه اصلاح شود، مملکت اصلاح میشود.» این نوگرایی برای اصلاح در دانشگاه و دیگر نهادهای مرتبط با جامعه باید با اصول اسلامیسازی دانشگاهها همخوانی داشته باشد که در صورت پیاده سازی موفق، میتواند به “انقلاب سوم” بدل شود.
نکتهی حائز اهمیت این است که از این لفظ نوگرایی نباید سوء استفاده اتفاق بیفتد. مبادا روند انقلاب اسلامی در دانشگاهها با شعارها، مبانی و عملکرد غیراسلامی همراه شود و خروجی آن با مبانی حاکمیت و انقلاب اسلامی در تعارض باشد. این نکته حائز اهمیت است که این نوگرایی، با پایبندی به اصول و مبانی انقلاب اسلامی عجین گشته و نقطه افتراق آن با گفتمان لیبرالها و توسعهگرایان نیز همین است.
به امید آنکه روزی دانشجویان نوگرا و پیروان خط امام(ره) در دانشگاهها خیزش ایجاد نموده و بتوانند راه سه شهید ۱۶ آذر ۱۳۳۲ را به سرانجام برسانند. در این مسیر، خون گلگون این دانشجویان استکبارستیز، دلیلی است بر حقانیت راه ما.
سعید توانا راد
دبیر سیاسی اتحادیه انجمنهای اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاههای سراسر کشور